İnovatif Gıda Ürünleri
Günümüzde insanlar, hem besin değeri yüksek hem de doğaya daha az zararlı gıda alternatifleri arayışı içindedir. Bu arayışların gelişen teknoloji ile paralel olduğu görülüyor. Gıda alanındaki olumlu gelişmelere “alternatif gıdalar” iyi bir örnek olabilir. Alternatif gıdalar ile ilgili çalışmalar devam ediyor ve günden güne artıyor. Alternatif gıdalara ihtiyaç duyulmasının nedenleri arasında genel olarak;
· Nüfus artışı ile birlikte tarımsal üretimin aynı oranda artmaması tehlikesi
· Tarımsal faaliyetler ile üretilen gıdaların bir kısmının taşıma esnasında kayıp edilmesi/ tedarik zincirinde israf edilmesi
· Doğru tarım uygulamalarının yapılmaması
· Tüketici tarafından gıdaların raf ömrünün uzun olmasının istenmesi
· Tüketicinin besin değeri yüksek gıda talep etmesi
· Çabuk hazırlanabilecek pratik yiyeceklerin tercih edilmesi
· Kolay ulaşılır yiyeceklerin tercih edilmesi
· Çevreye daha az zararlı ürünlere ihtiyacın artması
· Küresel iklimi azaltacak ürünler üretme isteği
gösterilebilir.
Bu yazımda sizler için günümüzde kullanılan alternatif gıda ürünlerini araştırıp, derledim. Gündemde olan alternatif gıdalar ve teknolojilerden bazıları şunlardır; bitki bazlı etler, bitki bazlı sütler ve nanoteknoloji.
Hepimizin aşina olduğu bir teknoloji : Nanoteknolojik ürünler
Peki nedir nanoteknoloji ve gıda alanında niçin kullanılıyor?
Nanoteknoloji, 1–100 nm boyutlarındaki atom ve moleküllerin tek tek manipüle edilerek istenen yapılar inşa ve karakterize etmeyle ilgilenir; fizik, mühendislik, tıp, kimya, biyoloji, ziraat, gıda ve materyal bilimlerinin birlikte kullanılmasını gerektiren sistematik bir yaklaşımdır.
Nanoteknoloji gıda sanayisinde; gıda işleme ve fonksiyonel ürünlerin geliştirilmesi (Nanoemülsiyonlar), biyoaktif maddelerin taşınması ve kontrollü salınımı (Nanokapsüller), patojenlerin tespiti ve gıda güvenliğinin artırılması (Nanosensörler) ve paketleme sistemlerinin geliştirilmesi gibi pek çok fayda sağlıyor.
Nanoemülsiyonları somutlaştırarak açıklamam gerekirse; Nanoemülsiyonların, bağırsaklarda biyoyararlılığı çok düşük olan koenzim Q10’in (CoQ10) nanoemülsifiye edilmiş formlarının kullanımı ile biyoyararlılığı önemli ölçüde artırdığı bildirilmektedir. E vitamini yağda çözünür özellikte olmasından dolayı meyve sularına katıldığında ürünün görünümünü olumsuz etkiler. Bu olumsuzluğun giderilmesi amacıyla nanoemülsiyonlar kullanılarak meyve sularının daha berrak olması sağlanmaktadır.(3)
Günümüzde gıda ambalaj sanayisinde kullanılan malzemelerin büyük bir bölümünün fosil yakıtlarından elde edilen ve biyobozunurluğu pratik olmayan ürünler olması nedeniyle, ambalaj malzemelerinin ciddi çevresel sorunlar meydana getirdiği belirtiliyor. Gıdaların kalitesini artırmak, raf ömrünü uzatmak ve ambalaj atıklarının azaltılmasını sağlamak için sentetik ve yenilenebilir (biyobozunur) ambalaj malzemelerinin üretimi yönünde çalışmalar sürdürülüyor.
Gıda ambalajlama sektöründe biyopolimerlerin(nanokompozit) kulanımı ile plastik bazlı ambalajlamaya bağımlılık azalmakta ve yenilenebilir tarımsal kaynakların değerlendirilmesi mümkün olmaktadır. Son yıllarda biyobozunur nanokompozitler arasında polilaktik asit (PLA), polihidroksibütirat (PHB), polikaprolakton (PCL), polibütilensüksinat (PBS), nişasta ve derivatları gibi alifatik polyesterler üzerinde çalışmaların devam ettiğini söylenebilir. (1, 2)
Bir diğer teknolojimiz nanokapsül teknolojisine en iyi örneklerden biri “Mentos şekerler” bence. Mentos şekerlerin içinde doğal nanotüpler ve nanotüplerin de içine saklanmış aromalar bulunmakta . Şekeri ağızda eridikçe nanotüpler patlamaya devam ediyor ve sürekli taze, ferah bir aroma ile karşılaşılıyor.(4)
Son dönemlerin önemli yeniliklerinden biri de; Bitki Bazlı Burgerlar
Impossible Foods’un Burger King ortaklığıyla sunduğu Impossible Whopper, IKEA’nın bitki bazlı İsveç köfteleri, KFC’nin Beyond Meat iş birliğiyle sunduğu bitki bazlı tavuklar ve Mcdonalds bitki bazlı McPlant Burger’ı, Pınar’ın %100 Bitki Bazlı Planty Power’ı …
Beyond Meat ortaklığıyla sunulan bitkisel hamburgerin köftesinin içeriğine bakacak olursak bezelye, pirinç ve patates yer alıyor. Bitkisel bazlı etlerin görüntüsü ve tadı hayvansal etlerle aynı tada ve dokuya sahip olmaları dikkat çekiyor. Deneyenleriniz varsa yorumlarınızı merak ediyorum.
Bitki bazlı etlerin üretilme sebeplerine gelecek olursak; hayvansal gıda üretiminin dünya üzerinde bıraktığı karbon ayak izi bir tarafa fabrikada sadece tüketim için yetiştirilen hayvanların koşulları için de ayrı bir parantez açılması gerekiyor.
İnsan popülasyonu da düşünüldüğünde bu üretimin sürdürülebilir olması mümkün değil. İnsanları et yemekten vazgeçirmek için et ile aynı besleyici değere sahip ve neredeyse birebir aynı tadı veren et ikame ürünleri bu konuda bir çözüm olabilir. Büyük şirketler de bunun farkında ve bu konuda adım atmaya kararlılar.(5)
Bitki Bazlı Sütler
Bitki bazlı sütler uzun zamandır market raflarını dolduruyor. Kimileri tercih eder kimileri etmez ama laktoz içermemesinden, yağ oranlarının oldukça düşük olmasından ve çevreye daha az zararlı olmasından dolayı benim açımdan da dikkat çekici bir diğer alternatif.
İçerisinde hayvansal herhangi bir madde barınmıyor, yani tamamen bitkisel. Lezzetlerine göre birçok farklı çeşidi bulunuyor en sık kullanılanları badem sütü, soya sütü, kaju sütü, yulaf sütü ve hindistan cevizi sütüdür.
Özellikle laktoz alerjisi yaşayan ve hayvan haklarının savunucuları tarafından bitkisel sütler günümüzde sıklıkla kullanılan sütlerdendir. Bitkisel sütleri kendi imkanlarınız ile evde de rahatlıkla yapabileceğiniz tarifler bulunmakta. (6)
KAYNAKLAR
1. https://labakademi.com/gelecege-bakis-nanoteknoloji-ve-nano-gidalar/
2. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/627345
3.https://samsun.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Yayinlar/Samtim_dergi/samtim53.pdf
4. https://www.muhendisbeyinler.net/nano-gida-ve-nano-gida-kullanim-alanlari/
5. https://bigumigu.com/haber/bitki-bazli-burger-mcplant-abd-pazarinda/
6. https://www.ozelbeslenme.com/blogs/blog/bitkisel-sut-nedir
